Kafkasya Barışı ve Ermenistan

11.-12.yüzyıllarda Kafkasya İpek Yolları Güzergahı

Türkiye’nin ticaret fazlası verdiği ülkeler sıralamasında (2023) Gürcistan onuncu sırada, Azerbaycan 18.sırada yer alırken Ermenistan 109. sırada yer almaktadır. Ermenistan ve Azerbaycan’ın birbirlerine olan gümrük kapılarının kapalı olması bu sıralamadaki çelişkili durumu ortaya koymaktadır. 1993 yılında Ermenistan Azerbaycan’a saldırısı ve işgallerinin neticesinde 30 yılı aşkın bir süre ile kronik bir soruna dönüşen Kafkasya barışı konusu 2023 yılında Azerbaycan’ın dağlık Karabağ‘daki toprakların geri alması ile birlikte 2024 yılı itibarıyla olumlu bir noktaya doğru evrilmiştir.

Ülkeler arası ticari ilişkilerin özellikle bölgeselleşme stratejisi kapsamında teşvik edilmesi özellikle 2.Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa ülkeleri arasında Avrupa Birliği’ne doğru uzanan bir süreci tetiklemiştir. Benzer bir şekilde Kafkasya Birliği de söz konusu olabilirdi.

Türkiye kıtasal entegrasyon girişimleri konusunda Avrupa, Asya vb. gibi aktif olmasına rağmen bölgesel gelişimler konusunda çekingen davranmaktadır. Türkiye’nin, içerisinde  olduğu gibi etrafında da yedi bölge bulunmaktadır ve bu yedi bölgede Türkiye’nin herhangi bir bölgesel birleşme, iktisadi birleşme, bölgesel birlik oluşturma stratejisi bulunmamaktadır.

Türkiye her üç ülke ile sınır komşusu olmasına karşın özellikle BM 5 güçleri bölgede bir barış ortamının doğmasın Türkiye’nin Karadeniz ve Hazar havzalarından Türkistan coğrafyasına ve dolayısıyla Asya Pasifik‘e uzanacağı endişesi ile birlikte bölgeyi karıştırmak konusunda mahir ve kararlıdırlar. Ayrıca bölgede yer alan İran’ı da bu husustaki benzer davranışları konusunda ihmal etmemek lazımdır.

Öncelikle Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki kalıcı barış ortamının tesis edilmesi konusunda Türkiye’nin liderliği ve ardından da bölgesel bir Kafkasya Birliği oluşturulması ülkemizin, hem özellikle doğu Anadolu bölgesinde bir ihracat ve kalkınma atılımının başlamasına, Asya’ya yönelik ihracat ve kalkınma atılımının başlamasına, hem de söz konusu üç ülkenin diyasporalarının dünya çapındaki güçlü konumları hesaba katıldığında ülkemiz adına bir çarpan etkisi yaratacaktır. Tabii ki Ermenistan da dış ticaret fazlası verdiğimiz ülkeler arasında en başlarda yer almış olacaktır.

Halihazırda Paşinyan liderliğindeki Ermenistan yönetimi Azerbaycan ile olan barış ortamının kalıcı hale getirilmesi ve Türkiye ile olan ilişkilerin sözde soykırım kısır döngüsünden çıkartılması konusunda çabalar göstermektedir. Fakat burada değerlendirmemiz gereken diğer bir husus ta Ermenistan içinde diyasporanın özellikle ABD ve Fransa nezdinde gösterdiği kışkırtıcı ve oyun bozucu çabaların bir benzerinin de, Rusya’nın Azerbaycan yönetici eliti içerisindeki güçlü konumu nedeniyle bu barış çabalarının boşa çıkarılması yönündeki girişimlerdir.

2023 yılı itibari ile İran’ın bölgede barış karşıtı çaba ve girişimlerine Hindistan da ilave olmuş ve Ermenistan‘a silah satışlarını başlatarak Rusya-Ermenistan-İran-Hindistan hattını bir ticaret yolu olarak düzenlenmesi konusunda çabalar göstermeye başlamıştır. Türkistan‘ın komşusu olmasına karşın Hindistan’ın Pakistan konusunda bir ticaret yolu girişiminde bulunmaktansa uzaklardaki Ermenistan ile bu çabayı göstermesi, Pakistan ile olan husumetinden ve Türkiye’nin Pakistan’ı destekliyor olmasından ötürüdür. Ermenistan‘la Azerbaycan barışının tesis edilmesi konusundaki Türkiye’nin inisiyatiflerine bu durumda Pakistan ile ile Hindistan arasındaki sorunların giderilmesi yönünde, Türkiye’nin alacağı arabuluculuk inisiyatifi de önem kazanmaktadır.

Hindistan’da önemli bir Süryani Hristiyan topluluğu yaşıyor. Aslında, dünya Süryani nüfusunun yaklaşık %60’ı Hindistan’da bulunmaktadır. Tahminlere göre Hindistan’da 3 milyondan fazla Süryani Hristiyan yaşıyor. Bu sayı onları ülkedeki en büyük Hristiyan azınlık grubu haline getiriyor.

Çin bölge hakkında 800lü yıllardaki Tang Hanedanı döneminden beri çok yakından ilgilidir ve Hazar Denizi’ne kıyısı olması konusu o dönemden beri Çin’in stratejik hedeflerinin en başlarında yer almaktadır, çünkü bu hedef Çin’in Orta Doğu‘ya, Avrupa’ya ve Rusya’ya erişimini son derece kolay bir konuma getirecektir.

Görüldüğü gibi BM5 artı Hindistan güçlerinin arasında sadece Rusya’nın bölge ülkelerinden Ermenistan Gürcistan ve Azerbaycan ile sınırı olmasına karşın sınırdaş olmayan bu büyük güçler’in müdahaleleri bölge barışını ve ardından oluşturulacak bir Kafkasya Birliği’ni dinamitleme maksatlıdır. Unutulmamalıdır ki Kurtuluş savaşımızın ilk kongresi Ardahan’da düzenlenmiş ve Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında 3 Aralık 1920’de Gümrü Anlaşması, TBMM’nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır. Türk Kurtuluş Savaşı, Türkiye’nin savaş güçlerini batıya kaydırarak neticede Yunanistan’ı mağlup etmesinin yolunu açmıştır.

Bu stratejik hareketin bir benzerinin günümüzde de uygulanması neticesinde ülkemiz bu kez Asya açılımını da garanti altına almış olacaktır. Zengezur koridorun açılması bölge Birliği’nin oluşturulması yönünde de önemli bir taktik hareket olacaktır.

Ermenistan ve Orta Koridor İpek Yolu

 

ordubad dilucu mesafe

207 km. 2 saat 55 dakika

ordubad bakü mesafe

7 sa. 27 dk. (491,8 km) E002 üzerinden

ZENGEZUR KORİDORU neresi, kaç km? Zengezur Koridoru’nun önemi ve haritadaki yeri… | Türkiye Gazetesi

tiflis bakü mesafe

7 sa. 35 dk. (574,9 km) M2 üzerinden

kars tiflis mesafe

6 sa. 4 dk. (380,5 km) ს1 üzerinden

gümrü kars mesafe

1 sa. 20 dk. (82,9 km) D060 üzerinden

gümrü baku mesafe

10 sa. 30 dk. (707,3 km) M2 üzerinden

Bir izolasyon projesi olarak Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu | Agos

DİLUCU-BAKU MESAFE: 699 km (ZENGEZUR KORİDORU ÜZERİNDEN)

• ordubad dilucu mesafe: 207 km. 2 saat 55 dakika
• ordubad bakü mesafe: 7 sa. 27 dk. (491,8 km) E002 üzerinden

KARS-BAKÜ MESAFE: 955,4 km (GÜRCİSTAN ÜZERİNDEN)

• tiflis bakü mesafe: 7 sa. 35 dk. (574,9 km) M2 üzerinden
• kars tiflis mesafe: 6 sa. 4 dk. (380,5 km) ს1 üzerinden

KARS-BAKÜ MESAFE: 790,2 km (ERMENİSTAN ÜZERİNDEN)

• gümrü kars mesafe: 1 sa. 20 dk. (82,9 km) D060 üzerinden
• gümrü baku mesafe: 10 sa. 30 dk. (707,3 km) M2 üzerinden

Sonuç: En uzun yol halen kullanılmakta olan Gürcistan üzerinden giden Kars-Tiflis Baku yoludur ve olası Zengezur koridorundan 255 km daha uzundur. 

ORTA koridor ipek yolu Türkiye ve Ermenistan ilişkilerine faydalı mı