“bir şiiri şiir yapan onun sesidir” Prof Dr İoanna Kuçuradi

28/10/2023

437

“bir şiiri şiir yapan onun sesidir”

“Okuyucu şiirde kulak aracılığıyla kendi sesini ve başkasının sesini duyar ve anlam ile dil arasındaki ilişkiyi imgeler sayesinde kurar”

“Bu sesin iletilmesini etkileyen, görsel biçim veya nakarat gibi şeyler, biçimsel öğeler olmadığı tartışılabilir. Şiir içindeki bazı kurallar, şiirin kulağa hoş gelmesini sağlar. Sesle anlatmak istediğim, müziksel şiirdeki uyum değildir. Bu ses, ölçüsüz ve uyaksız şiirlerde de bulunur.”

şiirle ilgili birkaç düşünce size sunmak istiyorum. Türkçede ölçülü ölçüsüz mısralar
halinde yazılmış ama edebi değer bakımından birbirinden çok farklı olan yazılar için iki sözcük var: şiir ve manzume. bunun farkında mıyız acaba.

mısralar halinde bir yazıyı şiir yapanın ne olduğu konusunda düşündüklerimi
sizlere kısaca sunacağım

bir şiiri şiir yapan onun sesidir. neyle ilgilidir bu ses, neden oluşur. şiirin biçimiyle hemen hemen hiç ilgili değildir. hemen hemen diyorum, çünkü bu sesin yaratılmasını değil iletilmesini etkileyen dizelerin kağıt üzerindeki dizilmesindeki görsel biçim ya da nakarat gibi şeylerin biçimsel ögeler olup olmadığı tartışılabilir.

şiirle ilgisinde de biçim, doğu ve batı yazınındaki vezinlerin, ölçü uyak ilişkilerinin oluşturduğu biçimleri akla getirir. bunlar bir yandan ozana sınırlar çizer öbür yandan da aliterasyon gibi başka söz ustalıklarıyla birlikte bu tür şiirlerin müziksel olması kulağa hoş gelmesini bazen fazla hoş gelmesini sağlarlar

sesle anlatmak istediğim bu tür müziksel şiirlerdeki uyum değildir. bu ses ölçüsüz uyaksız şiirlerde de bulunur. üstelik ölçüsüz uyaksız şiirlerde onu müziksellikle karıştırma tehlikesi de yoktur. Çünkü ölçüler uyaklarla sağlanan müziksellik dizeli bir yapıda kolayca ses dediğim şey sanılabilir ve dizeli bir yapıda değerlendirmede insanı kolayca uyutabilir. kulağa hoş gelen dizelerle nelerin gösterildiğine nelerin tanıtıldığına bakmasını unutturabilir.

değerli konuklar yüksek sesle okunmak için yazılır şiir. bu da şiirin yapısından gelen bir gerekliliktir. çünkü ozan göstermek tanıtmak için iletmek istediğini, anlamı, kurduğu imgelerle, sözcüklerden kurduğu imgelerle dile getirir.

işte bu nedenle okuyucu ancak kulak aracılığıyla kendi sesini ya da başkasının sesini dinleyerek bu imgelere ulaşabilir. böylece de ozanın iletmek istediğini anlayabilir.

şiirde kulak aracılığıyla görülür imge. çünkü anlamı taşıyan bu sesten imgedir.

şiirde imge kuran sesi yaratan iletilmek istenen anlama göre imgenin dillendirilişidir. dile gelen burada anlam değil imgedir. anlam ancak o sözcüklerle kurulmuş imgelerle iletilir

İşte bir anlamı dille imgeleştirme yani bir anlamla imgesi arasında belirli bir dille kurulan ilişki bir şiirin sesini oluşturur. ses dediğim budur.

sesi yaratan bir dili imgeleştiren kullanılışıdır. dilde anlamı imgeleştirirken sözcüklerin seçimiyle yan yana getirilişiyle birleştirilmesiyle değiştirilmesiyle yaratılır bu ses. ve bu ses anlamı iletir. ozanın gösterdiğine tanıtmak istediğine bu sesle ulaşılır.

Yorumum: Hocanın şiiri bir ses olarak ve imgeler olarak algılaması zihnimde hemen türküleri çağrıştırdı. Türkülerde şiir ses ve saz ile söyleniyor ve sürekli imgeler var. Şiirimizin de tükenmez pınarı türküler. Yazıtlarda da kullanılan dil şiirsel. Sesli okunması için söylenmesi için demek ki. Şiir dili sesi daha da kuvvetli hale getiriyor. Aslolan zaten söz aslında. Yazı sadece sesin geleceğe kalması için kayıt altına alınması için. Önemli olan insanın gelişiminde tarihsel gelişiminde konuşma yetisini kazanması, konuşmaya başlaması konuşmanın da incelmiş hali sesin incelmiş hali şiir.

İçten gelen imgelemi bir an olarak yakalama, o anın enstantanenin zihinde fotoğrafını çekme ve o fotoğraf üzerinden, imgelem üzerinden şiire dönüştürme. Tabii ki şiir yazı ile harflerle kısıtlanamayacağı için, dışarıya kendisini bir ses olarak duyuruyor. Ses de yetmiyor yanına bir çalgı da ekleniyor türkü oluyor şarkı oluyor.

Şairler içlerinden geleni dışarıya şiir, söz ve ses olarak aktarmadan duramayan insanlar. O üretkenlikle durmaksızın dışarda gördükleri dünyanın içeriye yansımasını fotoğrafını çekerek şiire dönüştürüyorlar.