Bilgelik bir tavır alıştır

26/02/2024

141

Bilgelik 20.000 yıllık bilinen insanlık tarihinde insanın en üstün meziyeti olarak tezahür eden bir tavır alış, bir vasıftır.

En yükseğe çıkmış bir karakter halidir. Yüce ve yüksek değerlere kendiliğinden sessizce bir sıçrayış ve dönüşümdür bilgelik. Bilge kişiler özellikle bunalım ve kriz anlarında kendilerini veya toplumlarını buldukları çözümlerle sorunlar yumağının içinden ustaca çıkarabilmektedirler.

Bilgelik bir davranış biçimidir, tavır alıştır.

Bilge insanlar, bilgi ve deneyimlerini kullanarak doğru ve adil karar verme yeteneğine sahiptir. Ayrıca, sakin ve metanetli olma, başkalarına karşı nazik ve şefkatli olma ve zorluklar karşısında dirençli olma eğilimindedirler.

Milat’tan önce 500 yılında Çinli general Sun Tzu, bugünün klasik haline gelen Savaş Sanatı adlı kitabını yazmıştır. Kitap savaşın nasıl savaşmadan kazanılacağına ilişkin bilgece çözümlerle doludur. Bu nedenle de günümüzde dahi en çok okunan on kitaptan biridir.

Milattan Sonra yedi yüzlü yıllarda Türk Başbakanı Bilge Tonyukuk ise sadece %1 güç ile Çin’e karşı savaşlar kazanmış ve bu sayede de halk tarafından kendisi Bilge olarak adlandırılmıştır.

Burada güç bilgeliktir. Bilge güçtür söz konusu olan. Demek ki güç bilgeliktedir.

Gücü yaratan bilgi değil bilgeliktir. Bu ayırım çok önemlidir. Bugün özellikle yapay zeka ile birlikte bilgi parmaklarımızın ucundadır. Fakat bilgelik de öyle mi acaba.?

Önemli olan olaylar karşısındaki tavır alışlarımızın sadece kendimizi değil, bizi, bizleri, insanlığı mutluluğa ulaştıracak çözümler olmasıdır. İşte özellikle kırılma anlarında, kritik anlarda, bilgelik kendini göstermekte, ortaya çıkmaktadır. Önemli olan bilgiyi ve bilgeliği, bilge güce dönüştürebilmektir. Dilimize yumuşak güç olarak tercüme edilen gücün aslı bilgeliktir, bilge güçtür.

Ülkemizde Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Eskişehir’de 2014 yılında düzenlenmiş ve burada sunulan tebliğler, kitap haline dönüşmüştür, internetten de okunabilmektedir. Ayrıca, her yıl İstanbul’da düzenlenen Marmara Grubu Vakfı Avrasya Ekonomi Zirvesi’nin son gününde Bilge İnsanlar Oturumu kapsamında yirmiye yakın eski devlet başkanları, cumhurbaşkanları güncel dünya meselelerine ilişkin fikir ve düşüncelerini dillendirmektedirler. Bu da son derece önemli bir kazanım ve girişimdir.

İnsanlık adasına bilgeler geçidi olarak baktığımızda karşımıza geniş coğrafyalar çıkmaktadır.

Mısır, Mezopotamya, İbrani düşüncesi, Hint düşüncesi, İran düşüncesi, Finike düşüncesi, Kartaca düşüncesi, Çin düşüncesi, Anadolu düşüncesi, Grek düşüncesi Türkistan, Roma imparatorluğu, Kızılderili bilgeliği aklımıza ilk gelen örneklerdir.

Bilgeler denilince de zihnimizde canlanan ilk örnekler, Türklerde Bilge Tonyukuk, Bilge Kağan, Farabi, Mâturidî, Yesevi, Yusuf Has Hacip, Dedem Korkut, Yunus Emre, Mevlânâ, Aşık Paşa, Nasreddin Hoca, Çinlilerde Laozı, Konfüçyus, Anadolu Düşüncesinde Homeros Hesiodos Yedi Bilgeler (Solon, Kleobulos, Khilon (Kylon), Pittakos, Periandros, Bias, Thales), Milet Bilgeleri, Yunanlılarda Pisagor, Sokrates, Aristoteles, Platon, Romalılarda Seneca, Cicero, İranlılarda Zerdüşt, Hafız, Sadi, Ömer Hayyam, Hintlilerde Tagore, Ruslarda Puşkin, Dostoyevski, Tolstoy, Çehov, Gogol, Gorki, Lermontov, Bulgakov, Turgenyev’dir.

Bilgelik kavramı konusunda en çok anılan uygarlıklar Hint, Çin, Roma, Anadolu ve eski Yunan olarak gözükmektedir.

Kavramın püf noktası özellikle uygulama ile ilgili oluşudur.

Bilgelik gündeminde önemli olan bilgeliğin öğrenmesi, öğretilmesi değil, ama özellikle kurumlar tarafından uygulanması gündemin en başta gelen maddesidir. Bu kurumlarda, uluslararası ve ulusal kurumlarda ve son derece çeşitli konulara bilginin uygulanarak içselleştirilmesi mühimdir. Ülkemiz ve insanlık baş edilemez sorunlarla karşı karşıyadır.

Bilgelik değişkeninin, bilge tavırların sorunlara zerk edilmesi ile birlikte çözümler hızla uygulama sürecine aktarılabilecektir. Çünkü bilgelik bir uygulama disiplinidir. Bilge düşünürler ve bilge devlet adamları bu konularda söylenecekleri fazlasıyla söylemişler ve yazmışlardır. Önemli olan artık kısa bir süre sonra 10 milyara dayanacak olan dünya nüfusunun sorunlarına bilgece çözümlerin hep birlikte uygulanması olacaktır.

Bilgelerin önemli bir özelliği, bu konuda sadece kitaplar yazarak düşüncelerini kayda geçirmeleri değil, fakat bizzat bu fikirleri uygulama çabası içerisinde olmalarıdır.

Bu konuda verebileceğimiz çok sayıda örnekler vardı örneğin Rus asilzadesi, bilge yazarı Tolstoy bilgelik konusunda üç tane kitap yazmış ve fikirlerini uyguladığı eğitim sistemi ile halkın içine karışarak, halktan biri gibi davranarak hayata geçirmiştir.

Roma imparatoru Seneca da imparatorluğu müddetince fikirlerini uygulamıştı. Türk başbakanı Bilge Tonyukuk fikirlerini uygulamış ve nihayetinde bir yazıt diktirerek gelecek kuşaklara da aktarmıştır. Hint bilgesi Buda da yaşantısıyla fikirlerini yaşatmıştı. Yunan bilgesi Aristoteles fikirlerini imparator İskender’i aktararak yol göstermiştir. Türk bilgesi Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig kitabını Hakanına teslim etmiş ve uygulanmasının takipçisi olmuştur.

Bilgelik, bilge tavırlar, insanlığın, ülkelerin, insanların, iş hayatının, sağlık, eğitim ve benzeri sosyal konuların ve sorunların çözümüne tatbik edilebilir bir hale getirilmelidir.

Örneğin iş hayatı dediğimiz zaman sürekli olarak CEO liderlerden bahsedilmektedir. Fakat, bilge liderlik kavramı iş hayatında bir kavram olarak henüz uygulama sahası bulamamıştır.

Sorunun kaynağı da insana, insan tabiatına uygun olmayan bir sistemin, kapitalizm sisteminin 2008 yılında iflas etmiş olmasına rağmen, sürdürülemez bir sistem olmasına rağmen halen zorlamalarla savaşlarla türlü çeşitli pansuman uygulamalar ile makyajlarla sürdürülmeye çalışılmasından kaynaklanmaktadır.

İnsanı, insan tabiatını, insanlar arası ve devletler arası ilişkileri sürdürülebilir bir noktaya getirmek istiyorsak bilge tavırları daha fazla gündemimize almalıyız. Örneğin dünyada her türlü kavramın günü vardır kutlanmaktadır fakat bir Dünya Bilgelik Günü kutlamasına, kavramına henüz daha 21. yüzyılın ilk çeyreğinde dahi rastlayamadık.

Büyük Akdeniz uygarlığı; Anadolu, Eski Yunan ve Roma açısından bakıldığında büyük bir Bilgeler Fihristi koymaktadır önümüze.

Anadolu: İlk bilgeler